TEHLİKELİ MADDELER (OZRAD)
Tehlikeli Maddeler; patlayıcı, parlayıcı, kolay yanıcı, yakıcı, zehirli, mikrop bulaştırıcı, radyoaktif, aşındırıcı, kendi kendine tutuşan, ıslandığında yanan ve diğer tehlikeleri oluşturan maddelerdir.
1. PATLAYICILAR
Patlayıcılar; darbe, ısı, sürtünme ile yüksek ısı ve basınç oluşturan maddelerdir.
1.1 Kitle halinde ve birden patlayanlar Örn: Dinamit (%75 TriNitroGliserin + %25 Dolgu),TNT (TriNitroToluen), Barut (Potasyum Nitrat + Karbon + Kükürt)
1.2 Mermi, şarapnel parçası ve benzeri fırlatabilen, fakat kitle halinde patlamayanlar. Örn: Fişek, Kapsül
1.3 Patlama şiddeti hafif olup, yangın başlatma tehlikesi arzeden patlayıcılar. Örn: Havai Fişek
1.4 Önemli bir etki arzetmeyen patlayıcılar. Örn: Fünye, Maytap, Oyuncak Kapsül.
1.5 Şiddetli patlayıcı olup kitle halinde patlayabilenler, Örn: Amonyum Nitrat-Fuel Oil Karışımı
1.6 Çok şiddetli patlayıcı olup kitle halinde patlamayanlar.
1.Sınıf Tehlikeli Maddelerin oluşturdukları yangınlarda; en kısa sürede bol su kullanılmalıdır.
2. BASINÇLI GAZLAR
Bütün gazlar basınç altında depolanır ve taşınır. Dolayısıyla potansiyel "Fiziksel Patlama" tehlikesi oluştururlar.
2.1 Yanıcı gazlar; Kapalı hacimde tüm yanıcı gazlar kimyasal patlama tehlikesi oluşturur. Hepsinin alt (LEL) ve üst (UEL) patlama sınırları vardır. Örn: LPG, Hidrojen, Asetilen.
2.2 Yanıcı ve zehirli olmayan basınçlı gazlar; Sadece fiziksel patlama tehlikesi; Örn: Azot, Argon Ayrıca yakıcılık (oksitleyicilik) tehlikesi; Örn: Oksijen
2.3 Zehirli Gazlar; Boğucu Gazlar; Oksijen’in dışındaki bütün gazlar boğucu etkileri nedeniyle zehirli kabul edilir.Örn:Karbondioksit, Tahriş edici gazlar; Örn: Klor, Formik Asit, Toksik gazlar; Örn: Fosgen, Hidrojen Florür
2. Sınıf Tehlikeli Maddelerin oluşturdukları yangınlarda gaz kesilmelidir. Gaz yangınları içinsöndürme maddeleri; KKT, CO2 ve Halon Alternatifleridir. 2.3. Altsınıfı Zehirli Gazların tehdidi altındaki yerlere solunum cihazsız girilmemelidir.
3. YANICI SIVILAR
3.1 Alev alabilen sıvılar; Tutuşma noktası 60.5 o C den aşağı olan maddeler Örn: Benzin, Benzol, Toluol, Etil Asetat, Butanon, Gazyağı, Motorin, Butanol,
3.2 Yanıcı Sıvılar; Tutuşma noktası 60.5 - 93 o C arasında olan maddeler. Örn: Katran, Fuel Oil, Motor Yağları
3. Sınıf Teh.Mad.ler için söndürme maddeleri; Köpük, KKT, CO2 ve Halon Alternatifleridir.
4. YANICI KATILAR
4.1 Alev alabilen ve kolay tutuşan katı maddeler; Örn: Kırmızı Fosfor, Magnezyum, Proksilin plastikleri, Naftalin, Kükürt, ağaç tozu, kömür tozu, un, sellüloit.
4.2 Kendi kendine tutuşabilen maddeler; Bu maddeler açık havada kaldığında kendi kendine tutuşurlar ve kuvvetli şekilde yanarlar. Uygun ambalajlar içinde havasız ortamda saklanırlar. Örn: Beyaz Fosfor, Sodyum-Potasyum-Kalsiyum Fosfor bileşikleri, Alüminyum tozları
4.3 Su ile reaksiyona girerek yanıcı gaz çıkartan maddeler; Su ile hatta havanın nemi ile reaksiyona girerek yanıcı ve patlayıcı olan Hidrojen ve Asetilen gazlarını açığa çıkarırlar. Örn: Sodyum, Potasyum, Kalsiyum metalleri, bu metallerin peroksitleri, Kalsiyum Karpit, X423
4.3 Altsınıfı maddelerin tamamı ile; Aluminyum, Magnezyum gibi Hafif Metallerin yangınlarında kesinlikle su tutulmaz, D tozu kullanılır.
5. OKSİTLEYİCİ (YAKICI MADDELER)
5.1 Oksitleyici (Yakıcı) maddeler; Bu maddeler kendileri yanıcı olmadıkları halde bünyelerinde yanma için gerekli olan oksijeni bulundurduklarından yanabilen maddelerle temas edince reaksiyon başlatırlar. Örn: Hidrojen Peroksit, Perklorik Asit, Sodyum-Potasyum Nitratlar, Bu metallerin peroksitleri, permanganatları, Kloratlar, Perkloratlar, Kalsiyum Karbonat, Kromik Asit, Amonyum Nitrat
5.2 Organik Peroksitler; Kendiliğinden parlayarak parçalanma, çok hızlı yanma, şok veya sürtünme etkisine duyarlılık. Başka maddelerle hızlı bir şekilde birleşme ve göze zarar verme özellikleri gösterirler.Örn: Benzoil Peroksit, Perasetik Asit, Asetil Peroksit Çözeltisi.
5. Sınıf Tehlikeli Maddeler yangın yerinden hemen uzaklaştırılmalıdır
6. ZEHİRLİ MADDELER
6. Sınıf Tehlikeli Maddeler; Deri ve göz soğurması, Mide-bağırsak yolu ve Solunum yolu ile zehirleyebilirler.
6.1 Zehirleyici sıvı ve katı maddeler; Anilin, Arsenik, Metil Bromid, Karbon Tetraklorid, Çinko Fosfit, Hidrosiyanik Asit, Talyumtozları, Kurşun bileşikleri, Magnezyum ve Kalsiyum Kloratlar, Cıva bileşikleri, Dimetil Sülfat, Baryum Sülfür, Metil Alkol.
6.2 Mikrop bulaştırıcı maddeler; Örn: Antraks, Tıbbi Atıklar.
7. RADYOAKTİF MADDELER
7. Radyoaktif maddeler; İyonize ışınlar yayarak atom ve moleküllerdeki elektronları yerinden koparmak suretiyle ışın hastalıkları oluştururlar. Bu sınıfa giren maddeler birim kütle başına aktiviteleri [spesifik aktivite] 70 kBq/kg (0.002 mCi/g)' dan büyük olan herhangi bir radyoizotop (Kobalt [Co-60], İridyum [Ir-192], Teknesyum [Tc-99], İyot [I-131], Sezyum [Cs-137], Amerisyum [Am-241] gibi) veya bu radyoizotopun bileşikleri veya bunların başka maddelerle karışımları. Örn: Radyoterapi işleminde kullanılan aktif gama kaynakları; Kobalt [Co-60], Nükleer tıp laboratuvarlarındaki kaynaklar; Teknesyum [Tc-99], İyot [I-131], Paratonerlerde bulunan radyoaktif maddeler; Amerisyum [Am-241].
8. AŞINDIRICI SIVILAR
8. Aşındırıcı sıvılar; Kuvvetli asitler ve bazlardır. Demir, alüminyum gibi bazı metalleri aşındırdıkları gibi canlıları dağlayıcı özellik gösterirler. Örn: Asitler: Hidroklorik Asit (Tuz ruhu), Sülfürik asit, Nitrik Asit (Kezzap), Bazlar: Sodyum Hidroksit (Kostik), Potasyum Hidroksit, Sodyum Hipoklorit.
8. Sınıf Teh. Mad.lerin tehdidi altındaki yerlerde gözlük takılmalı, plastik elbise, eldiven ve çizme giyilmelidir. Seyreltme yapılmalıdır. Asitler su ve bazlarla seyreltilir. Bazlar ise su ve asitlerle seyreltilir. Seyreltme yapılırken Çözünme Isısına ve sıçramaya dikkat edilmeli, Derişik Sülfirik Asit (H2SO4)'e direkt su tutulmamalıdır.
9. DİĞER TEHLİKELİ MADDELER
9. Diğer tehlikeli maddeler; Yukarıdaki sınıflandırmanın dışında kalan tehlikeli maddeler. Örn: Asbest, Malathion (Pestisid), Amyant.
